Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

O projekcie

Syntetyczne i półsyntetyczne materiały polimerowe są dominującym składnikiem wielu nowoczesnych i współczesnych zbiorów galerii i muzeów. Od ponad wieku, umożliwiają one nowe i ekscytujące formy ekspresji artystycznej i projektowej oraz przekazują historię społeczną XX i XXI wieku. Konieczna jest więc ochrona tego dziedzictwa, jednak konserwatorzy i naukowcy wciąż nie posiadają jasnych wytycznych, jak można to najskuteczniej osiągnąć.
Prewencja konserwatorska to dziedzina konserwacji, która tak modyfikuje warunki przechowywania, aby umożliwić równoczesną opiekę nad wieloma obiektami w sposób najbardziej efektywny ekonomicznie i ekologicznie, a jednocześnie umożliwiający dostęp do tych dzieł dla szerszej publiki. Realizacja tego celu wymaga zrozumienia podstawowych mechanizmów degradacji danego materiału, do czego konieczne są badania naukowe, oraz oceny wyników tych badań z punktu widzenia nadzoru i zarządzania zbiorami. Wcześniejsze analizy wykazały, że spośród wszystkich materiałów polimerowych w kolekcjach, trzy polimery są szczególnie zagrożone, ponieważ ulegają szybkiej degradacji, a ich degradacja może być widoczna już w ciągu kilku dziesięcioleci od powstania dzieła, prowadząc do zmniejszenia estetyki, wzrostu lepkości, a nawet pękania – przede wszystkim więc do zaburzenia odbioru dzieła kultury. Ostatecznie, chemiczna i mechaniczna degradacja takich obiektów prowadzić może do ich całkowitej utraty. Te trzy polimery to octan celulozy i azotan celulozy oraz poli(chlorek winylu), PCW (ang. poly(vinyl chlorode), PVC). Pierwsze dwa zostały już dogłębnie zbadane, podczas gdy PCW, który stanowi około 13% obiektów współczesnych kolekcji, nie był dotychczas przedmiotem żadnych wspólnych, krajowych ani międzynarodowych wysiłków badawczych.  
Aby wypełnić tę lukę w wiedzy, zespół naukowców z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytutu Katalizy i Fizykochemii Powierzchni im. Jerzego Habera Polskiej Akademii Nauk i Uniwersytetu w Ljubljanie, z wieloletnim doświadczeniem w dziedzinie polimerów i badań konserwatorskich, połączył wysiłki z konserwatorami i kuratorami z takich instytucji jak Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka (Kraków), Muzeum Architektury i Wzornictwa (Lublana) i Centrum Pompidou (Paryż). Współpraca naukowców z Polski i Słowenii, stanowiąca unikatową zaletę tego projektu, jest wyjątkowo korzystna do jego realizacji, ponieważ połączone siły naukowców z obu krajów pozwolą na efektywniejszą pracę nad tym złożonym problemem. Dodatkowo, współpraca pozwoli na rozszerzenie dostępnej aparatury, co umożliwi sprawne i całościowe podejście do problemu, nie ograniczone jedynie do stricte chemicznego spojrzenia.
Głównym celem badań jest dogłębna analiza procesów degradacji PCW w zbiorach, ustalenie mechanizmów chemicznych oraz mechaniki degradacji w próbkach historycznych przy użyciu wielu technik oraz opracowanie komputerowych modeli akumulacji uszkodzeń w PCW. Przez uszkodzenia rozumiane są w szczególności procesy, które stanowią problemy konserwatorskie, takie jak odbarwienia, zmiana lepkości powierzchni i pękanie w warunkach długotrwałego przechowywania. Na podstawie zrozumienia i modelowania związków pomiędzy tempem degradacji, warunkami środowiskowymi i składem materiału, możliwym będzie opracowanie wytycznych konserwatorskich dla PCW.  
Choć poli(chlorek winylu) i tworzywa sztuczne z niego wykonywane były w przeszłości intensywnie badane przez naukowców i inżynierów, to ich badania skupiały się przede wszystkim na degradacji, która ma miejsce w podwyższonych temperaturach bądź pod wpływem promieniowania ultrafioletowego, a takie badania mają ograniczone znaczenie dla ochrony konserwatorskiej. Koniecznym jest więc przeprowadzenie dodatkowych badań, aby zrozumieć mechanizm degradacji PCW podczas przechowywania go w warunkach muzealnych, w temperaturze zbliżonej do pokojowej.  
Ponadto, efektem wieloaspektowych badań nad degradacją PCW będzie opracowanie innowacyjnego narzędzia do modelowania online, które umożliwi konserwatorom analizowanie warunków przechowywania i opracowanie wytycznych środowiskowych dla ich zbiorów. Przyspieszy to znacznie implementację koniecznych strategii, aby możliwie jak najskuteczniej ograniczyć degradację obiektów wykonanych z poli(chlorku winylu).

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Logo Narodowego Centrum NaukiBadania realizowane są w ramach projektu badawczego OPUS LAP 20 (2020/39/I/HS2/00911), finansowanego w ramach programu CEUS, we współpracy NCN (Narodowe Centrum Nauki) i ARRS (Słoweńska Agencja Badawcza), nr projektu: N1-0241.